Mẹ tôi năm nay đã gần tám mươi tuổi. Tấm lưng còng xuống vì thời gian, mái tóc đã trắng xóa như vôi, mắt mờ tay run, trí nhớ cũng lúc tỉnh lúc lẫn. Mỗi buổi sáng tỉnh dậy, bà thường lẩm bẩm: “Hôm nay là thứ mấy rồi con?”, rồi ngơ ngác nhìn quanh căn phòng nhỏ xíu mà tôi đã dọn cho bà sát bên cạnh phòng mình.

Cũng trong căn nhà này, tôi đã sống với mẹ suốt mười năm qua — mười năm từ ngày bà bắt đầu yếu đi, không còn tự lo cho bản thân. Mười năm đó, tôi vừa đi làm, vừa lo cơm nước, thuốc men, đưa bà đi khám bệnh, nghe bà kể đi kể lại những chuyện cũ đã kể cả ngàn lần, và đôi khi… ngồi bên cạnh để lau nước mắt cho bà khi bà nhớ cha tôi — người đã mất từ lâu.

Tôi là con út trong một gia đình có năm anh chị em. Các anh tôi đều thành đạt: người là giám đốc công ty lớn, người là cán bộ nhà nước có vị trí xã hội, người thì định cư nước ngoài. Chị gái thì lấy chồng giàu, sống trong biệt thự, con cái du học. Ai cũng tưởng tôi là người may mắn vì có những anh chị như vậy. Nhưng không ai biết rằng, chính tôi — đứa con út yếu đuối và tưởng như được yêu chiều nhất — lại là người cuối cùng ở lại, gánh vác toàn bộ trách nhiệm với mẹ.

Mười năm trước, khi mẹ bắt đầu có dấu hiệu mất trí nhớ nhẹ, cả nhà họp lại để “chia việc”. Anh cả nói: “Tôi đi làm xa, không thể thường xuyên chăm mẹ. Nhưng tiền thuốc men thì tôi lo.” Anh hai cũng nói không về được vì đang làm dự án lớn. Chị ba bảo nhà chồng không cho đón mẹ về ở chung. Anh tư thì ở nước ngoài, lâu lâu gửi ít tiền gọi là “hiếu thảo”.

Cuối cùng, cả bốn người đều đưa mắt nhìn tôi — đứa em út chưa chồng, mới đi làm, lương ba cọc ba đồng. Không ai hỏi tôi có muốn hay không. Mọi thứ như được định sẵn: “Thôi út ở lại với mẹ, dù gì cũng là con gái, chăm sóc nhẹ nhàng hơn.”

Tôi không phản đối. Tôi im lặng. Vì nhìn vào đôi mắt lo lắng của mẹ, tôi không đành lòng nói “không”. Tôi ở lại.

Ban đầu tôi cũng nghĩ đơn giản: chăm mẹ thì chăm, không sao cả. Nhưng càng về sau, mọi thứ càng nặng nề. Mẹ không còn tự đi vệ sinh được, ban đêm hay thức dậy giữa chừng, nói nhảm, rồi khóc. Có lần tôi vừa họp online, mẹ té trong phòng tắm, tôi phải gọi hàng xóm sang phụ bế bà lên. Tôi vừa xấu hổ, vừa đau lòng. Họp xong, tôi lặng lẽ khóc một mình.

Tôi đã từng nghĩ: gia đình mình sẽ đoàn kết. Nhưng rồi tôi nhận ra, địa vị xã hội, danh tiếng, tiền bạc — tất cả đều không đảm bảo được thứ gọi là “nghĩa vụ làm con”.

Có lần tôi nhắn vào nhóm gia đình: “Mẹ bệnh nặng, bác sĩ nói cần nhập viện theo dõi lâu dài. Em xin anh chị chia nhau mỗi người đến chăm một vài ngày.” Không ai trả lời. Phải gần một tuần sau, anh cả mới nhắn lại: “Anh bận công tác, không về được. Em làm giúp anh.”

Một người bạn tôi từng nói: “Thành đạt là khi con người ta có thể chu toàn cả công việc lẫn gia đình.” Nhưng tôi không thấy điều đó ở anh chị tôi. Họ chỉ biết đến chữ “hiếu” khi xuất hiện trước mặt thiên hạ. Họ khoe những bức ảnh cũ chụp với mẹ, viết những lời chúc sinh nhật “đẫm nước mắt” cho mẹ trên Facebook. Nhưng khi mẹ thật sự cần họ, họ đều vắng mặt.

Tôi thấy đắng chát.

Tôi đã có nhiều đêm thức trắng vì mẹ sốt cao, nhiều lần xin nghỉ làm đột xuất để đưa mẹ đi viện. Sếp tôi từng nói: “Cô có thể thuê người chăm mẹ được mà.” Tôi cười gượng. Ai hiểu được rằng, mẹ tôi không muốn người lạ chạm vào cơ thể bà, không muốn rời khỏi căn nhà quen thuộc, không chịu ăn khi không thấy mặt tôi.

Tôi từng thử thuê người chăm mẹ. Họ đến, ngồi bấm điện thoại, lơ là, mẹ tôi khóc cả đêm. Tôi đành chấp nhận làm tất cả một mình: tắm rửa, thay đồ, nấu cháo, lau dọn, giặt giũ… từng việc một.

Còn tình yêu? Tôi từng có người yêu. Nhưng khi anh biết tôi đang chăm mẹ, không thể đi chơi, không thể đi xa, không thể dọn về sống chung — anh rời đi. Lặng lẽ và không một lời hứa hẹn.

Tôi buồn, nhưng rồi cũng quen. Những ai bước vào cuộc đời tôi rồi rời đi, tôi đều học cách chấp nhận. Nhưng mẹ thì không. Mẹ tôi vẫn ở đó, già hơn, yếu hơn, mong manh hơn từng ngày.

Có lần tôi gào lên trong lòng: “Tại sao lại là con? Con đâu phải đứa duy nhất có mẹ. Con đâu phải người duy nhất rảnh rỗi. Con cũng có ước mơ, có cuộc sống, có tương lai chứ!” Nhưng tôi không thể nói những điều đó ra thành tiếng. Bởi vì mẹ tôi đâu có chọn. Bà cũng không muốn trở thành gánh nặng cho ai.

Có một đêm, mẹ tôi nói: “Mẹ xin lỗi vì bắt con khổ. Nếu mẹ biết trước, mẹ không sinh nhiều con làm gì, để rồi cuối cùng vẫn chỉ một mình con gánh hết.”

Tôi im lặng, mắt cay cay. Tôi nắm tay bà: “Mẹ không có lỗi. Ai cũng phải già đi. Chỉ có lỗi là người lớn lên mà quên đi chữ ‘nghĩa’.”

Đôi khi, tôi chỉ mong anh chị tôi có thể một lần về thăm mẹ — không phải dịp Tết, không phải dịp giỗ chạp — mà là vào một ngày bình thường, ngồi xuống bên mẹ, đút cho mẹ thìa cháo, nghe mẹ nói chuyện xưa cũ.

Tôi từng thấy mẹ rạng rỡ khi anh cả gọi điện về, dù chỉ vài phút. Mẹ tự hào kể: “Anh con vừa họp với lãnh đạo, bận lắm mà vẫn gọi về.” Tôi không nỡ nói: cuộc gọi đó chỉ để báo “không về được”.

Giấc mơ của tôi nhỏ lắm. Chỉ mong khi mẹ ra đi — mà tôi biết ngày đó không còn xa — bà có thể ra đi với nụ cười. Và tôi… cũng có thể buông được một gánh nặng không phải là mẹ, mà là sự bất công và hụt hẫng trong một gia đình tưởng chừng gắn kết.

Tôi từng bị nói: “Vì út chẳng đi đâu được, nên mới chăm mẹ thôi.” Nhưng không phải. Tôi có thể đi. Tôi từng có cơ hội chuyển công tác, từng được mời làm ở nơi khác, từng có cơ hội yêu và lấy chồng. Nhưng tôi chọn ở lại. Không phải vì tôi bất tài, mà vì tôi thương mẹ. Vì nếu tôi không làm, thì ai làm?

Ở lại không phải là số phận, mà là một quyết định. Và đôi khi, những người ở lại mới là những người mạnh mẽ nhất. Không phải ai cũng đủ can đảm từ bỏ tất cả để làm một việc không ai nhìn thấy, không ai ghi nhận, chỉ để giữ một mái nhà có mẹ.

Nếu bạn có cha mẹ già, xin đừng chờ họ bệnh nặng mới nhớ đến. Nếu bạn có anh chị em, xin đừng nghĩ trách nhiệm là của “đứa nào rảnh hơn”. Và nếu bạn là người con út đang chăm sóc cha mẹ như tôi, xin hãy tin rằng bạn không cô đơn.

Tôi không viết bài này để trách móc, chỉ mong những ai đã lỡ đùn đẩy một lần, hãy nhìn lại. Mẹ cha không sống mãi. Và đến một ngày, khi bạn có tất cả trong tay, bạn sẽ nhận ra: điều quý giá nhất không phải là thành đạt, mà là đã từng nắm tay mẹ mình, trong những ngày cuối cùng của bà.