Vụ rơi Boeing 787 tại Ấn Độ ngày 12/6 khiến 241 người thiệt mạng, tiếp tục giáng đòn mạnh vào nỗ lực khôi phục niềm tin của Boeing sau loạt bê bối an toàn hàng không.

Dòng máy bay “an toàn nhất” gặp nạn

Ngày 12/6, một chiếc Boeing 787-8 Dreamliner của hãng hàng không Air India đã gặp nạn ngay sau khi cất cánh từ sân bay Ahmedabad (Ấn Độ), khiến 241 hành khách thiệt mạng, chỉ duy nhất một người sống sót.

Giới quan sát nhận định rằng đây là thảm họa hàng không tồi tệ nhất trong vòng một thập kỷ qua, cũng là tai nạn đầu tiên gây chết người liên quan đến dòng Boeing 787-8 Dreamliner kể từ khi loại máy bay này được đưa vào khai thác.

Theo WSJ, nguyên nhân vụ tai nạn hiện vẫn chưa được xác định. Mỹ sẽ phối hợp với Ấn Độ để tiến hành điều tra. Quá trình này sẽ tập trung làm rõ nhiều yếu tố, bao gồm cấu hình của hệ thống điều khiển bay, liên lạc giữa tổ lái và đài kiểm soát không lưu cũng như lịch sử bảo trì của chiếc máy bay gặp nạn.

Đặc biệt, dữ liệu từ hộp đen – thiết bị ghi lại toàn bộ thông số kỹ thuật và âm thanh trong buồng lái – sẽ đóng vai trò then chốt trong việc làm sáng tỏ nguyên nhân tai nạn.

“Vụ tai nạn này thực sự khiến giới chuyên môn bối rối bởi Dreamliner vốn được biết đến với hồ sơ an toàn gần như hoàn hảo. Đây là dòng máy bay tuyệt vời, được các phi công ưa chuộng và tích hợp hàng loạt tính năng an toàn”, ông Jeff Guzzetti – cựu điều tra viên cao cấp của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) – nhận định với WSJ.

Trên thực tế, chiếc Dreamliner gặp nạn lần này đã hoạt động hơn 10 năm. Máy bay thực hiện chuyến bay đầu tiên vào cuối năm 2013 và được bàn giao cho Air India vào tháng 1/2014. Tính đến tháng 6 năm nay, chiếc máy bay đã tích lũy hơn 41.000 giờ bay, thực hiện 58 chuyến trong tháng 5 và 21 chuyến chỉ trong nửa đầu tháng 6, theo dữ liệu từ Cirium và FlightRadar24.

Trước thảm kịch xảy ra tại Ấn Độ, Boeing 787-8 Dreamliner vẫn được xem là một trong những mẫu máy bay thân rộng có hồ sơ an toàn tốt nhất trong ngành hàng không thương mại, chưa từng ghi nhận bất kỳ vụ tai nạn gây tử vong nào kể từ khi ra mắt.

Dòng Boeing 787 gồm 3 phiên bản là Boeing 787-8 (còn được gọi là Dreamliner) với sức chứa tối đa 248 hành khách và tầm bay 13.530 km; Boeing 787-9 có thể chở tối đa 296 hành khách, bay xa 14.010 km và Boeing 787-10 với sức chứa 330 hành khách, tầm bay 11.910 km.

Dreamliner là mẫu máy bay thân rộng bán chạy nhất của Boeing. Hãng đã bàn giao gần 1.200 chiếc và ghi nhận hơn 1 tỷ lượt hành khách được vận chuyển trên dòng máy bay này. Dreamliner cũng góp phần mở ra 180 tuyến bay thẳng mới vượt xa kỳ vọng ban đầu là 80 tuyến.

Nhờ cấu trúc tiên tiến, Dreamliner giúp giảm trọng lượng máy bay và tiết kiệm nhiên liệu tới 25% so với các mẫu cùng phân khúc. Bên cạnh hiệu suất nhiên liệu ấn tượng, đây cũng là một trong những mẫu thân rộng có tốc độ cao nhất từng được sản xuất.

Từng vướng rắc rối sản xuất

Tuy nhiên, mẫu máy bay này cũng đã gặp nhiều rắc rối từ khi đi vào hoạt động năm 2011. FAA đã điều tra một số vấn đề gây lo ngại trong thập kỷ qua, bao gồm pin lỗi và máy bay giảm độ cao đột ngột.

Tháng 10/2011, hãng hàng không Nhật Bản All Nippon Airways (ANA) trở thành đơn vị đầu tiên sử dụng Boeing 787 Dreamliner trong dịch vụ thương mại, muộn hơn 4 năm so với kế hoạch ban đầu của Boeing. Kinh phí phát triển máy bay cũng bị đội lên hàng triệu USD. Từ sau chuyến bay đầu tiên, Boeing 787 Dreamliner đã chở hơn một tỷ hành khách trong gần 5 triệu chuyến bay.

Vào những năm đầu hoạt động thương mại, Boeing 787 Dreamliner đối mặt hàng loạt vấn đề kỹ thuật. Đầu năm 2013, các hãng Japan Airlines và United Airlines báo cáo vấn đề với dây điện gần pin chính ở vài máy bay.

Mùa hè cùng năm, một đám cháy bùng lên trên máy bay trống của hãng hàng không Ethiopian Airlines (Anh) do đường dây điện chồng chéo nằm bên dưới bộ pin. Hãng Norwegian Air (Scandinavia) cũng gặp sự cố rò rỉ nhiên liệu nghiêm trọng do một van lỗi trên máy bay Boeing 787 Dreamliner.

Hiệu suất của máy bay 787 Dreamliner trong một số điều kiện thời tiết cũng có một số vấn đề. Tháng 11/2013, Boeing gửi thư tư vấn cho các hãng hàng không vận hành mẫu Dreamliner trang bị động cơ để tránh bay gần cơn giông bão do nguy cơ tinh thể băng tích tụ ở động cơ gia tăng.

Theo New York Times, hoạt động bàn giao Dreamliner bị tạm dừng hơn một năm cho tới năm 2022, khi FAA thông qua kế hoạch của Boeing nhằm giải quyết những lo ngại về chất lượng bao gồm khe hở mỏng bằng tờ giấy ở thân máy bay và thay thế một số bộ phận titanium bị sản xuất sai vật liệu.

Tháng 3/2024, chuyến bay của hãng LATAM Airlines (Brazil) đột ngột giảm độ cao hơn 90 m chỉ trong vài giây. Máy bay hạ cánh ở Auckland như dự kiến, 50 hành khách được điều trị thương tích và 12 người nhập viện. Báo cáo sơ bộ chỉ ra vấn đề giảm độ cao là do ghế của phi công vô tình trượt về trước, không phải do nhiễu loạn hoặc điều kiện thời tiết kém.

Ở thời điểm đó, Boeing cho biết không có vấn đề nào ảnh hưởng trực tiếp tới độ an toàn của Dreamliner. Năm ngoái, FAA cũng điều tra tiết lộ của một kỹ sư Boeing về việc vài bộ phận ở thân máy bay Dreamliner bị lắp ráp sai quy cách, có thể gây hư hỏng sớm cho máy bay qua nhiều năm sử dụng.

Gần đây, Boeing buộc phải ngừng giao hàng gần 2 năm để xử lý các vấn đề kiểm soát chất lượng. Một số nhân viên tố cáo quy trình sản xuất bị cắt xén và cảnh báo về những rủi ro an toàn bị phớt lờ. Năm ngoái, giữa làn sóng chỉ trích, Boeing đã tổ chức họp báo kéo dài 2 giờ nhằm chứng minh sự an toàn của dòng 787, trong đó các kỹ sư trình bày hàng loạt thử nghiệm kỹ thuật.

Lời nhắc nhở với toàn ngành hàng không

“Mỗi sự cố trong ngành này là một lời nhắc nhở tức thì về những điều có thể sai sót, ở đây, ở kia hay ở bất kỳ đâu” – Tổng giám đốc điều hành Airbus, ông Guillaume Faury, chia sẻ với báo giới tại Triển lãm hàng không Paris hôm 13/6.

Tiết lộ với Reuters, một nguồn thạo tin cho biết Air India và Chính phủ Ấn Độ đang xem xét đến một số khía cạnh về nguyên nhân khiến chiếc máy bay lao vào một tòa nhà ngay sau khi cất cánh, bao gồm các vấn đề về lực đẩy động cơ, cánh tà và càng đáp. Air India cũng bị điều tra xem liệu hãng này có lỗi trong vụ thảm họa hay không, trong đó có lỗi về bảo trì, bảo dưỡng máy bay.

Theo các chuyên gia, chiếc Boeing 787 của Air India có vẻ như đã thực hiện một quy trình cất cánh như thường lệ. Nhưng ngay khi vừa rời mặt đất, máy bay này chỉ ở trên không được chưa đầy 30 giây trước khi đâm vào một tòa nhà cách đường băng hơn 1km.

Ông Mike Dunlop, nhà sáng lập Net-Inspect và là một chuyên gia hàng không lâu năm, cho biết chi tiết đầu tiên khiến ông chú ý trong video ghi lại khoảnh khắc cuối cùng của chuyến bay là bộ phận bánh hạ cánh. Theo ông, các bánh xe này lẽ ra phải được thu vào thì nó lại ở trạng thái mở lâu hơn bình thường.

Tiến sĩ Sonya Brown, giảng viên cao cấp về thiết kế hàng không vũ trụ tại Đại học New South Wales (Australia), cũng cho rằng chiếc máy bay khi đó có thể bị mất lực đẩy nghiêm trọng.

Điều này cũng dường như được xác nhận qua những lời nói cuối cùng mà tổ lái trên máy bay gọi khẩn cấp đến tháp không lưu, cho biết máy bay “không có lực đẩy” và “mất công suất”.

Theo một số phân tích khác, đoạn video cho thấy cánh tà của máy bay không được mở ra trong lúc cất cánh. Các tấm cánh tà này nằm ở cánh máy bay và có thể được mở rộng để tạo thêm lực nâng, đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn cất và hạ cánh, hai thời điểm thường xảy ra tai nạn hàng không nhiều nhất.

Hãng hàng không Air India và Tổng cục hàng không dân dụng Ấn Độ (DGCA) đang điều tra vụ tai nạn. Đánh giá chi tiết về hộp đen chứa dữ liệu bay, nhật ký bảo dưỡng và liên lạc với đội kiểm soát không lưu sẽ đóng vai trò chủ chốt giúp xác định nguyên nhân gây ra tai nạn.

Bộ trưởng Giao thông vận tải Mỹ Sean Duffy cho rằng còn quá sớm để đưa ra quyết định ngừng bay đối với dòng 787 tại Mỹ trước khi các điều tra viên Mỹ xem xét hiện trường và các bằng chứng liên quan.

Sẽ mất nhiều tháng để xác định lỗi sai gây ra vụ tai nạn, cũng như xác định bên nào chịu trách nhiệm trong một loạt các bên liên quan. Theo đó, Boeing là đơn vị sản xuất máy bay, General Electric chế tạo động cơ, 2 phi công điều khiển máy bay, và Air India chịu trách nhiệm bảo trì kỹ thuật.

“Ngành hàng không hoạt động theo cách là chúng ta học hỏi để cải thiện. Nếu là lỗi phi công, Air India sẽ cải thiện công tác huấn luyện. Nếu là vấn đề bảo trì, họ sẽ nâng cấp hệ thống đó. Nếu lỗi thuộc về Boeing, chúng ta sẽ chứng kiến những thay đổi từ phía hãng”, ông Dan Bubb, cựu phi công và nghiên cứu tại Đại học Nevada, chia sẻ với Seattle Times.