Tôi viết những dòng này mà tay còn run, lòng thì quặn thắt như ai cứa từng nhát vào tim. Nếu không tận mắt chứng kiến, có lẽ tôi cũng chẳng dám tin rằng mẹ mình – một người đàn bà hiền lành, cả đời cam chịu – lại phải chịu tủi nhục như thế… chỉ vì một bát cơm, một bát canh rau.

Nhà tôi thuộc diện ba thế hệ cùng chung sống: ông bà nội, bố mẹ và anh em tôi. Ngôi nhà ngói cũ kỹ ấy không lớn, nhưng cũng từng là nơi chất chứa biết bao ký ức tuổi thơ. Chỉ có điều, ký ức ấy – với riêng tôi – nhuốm đầy màu của sự nhẫn nhịn và tổn thương. Nhất là từ mẹ.

Từ ngày tôi còn nhỏ xíu, tôi đã thấy mẹ luôn là người dậy sớm nhất và ngủ muộn nhất nhà. Mẹ lo từng bữa cơm, từng cái áo cho cả nhà, kể cả khi ốm đau vẫn cố gắng gượng dậy nấu nướng, giặt giũ. Lúc nào cũng phải đợi bố đi làm về mới dám bày cơm, kể cả khi đã 8, 9 giờ tối. Nhiều hôm trời mưa gió, bố bị kẹt xe, mẹ vẫn cặm cụi hâm lại nồi canh đến lần thứ ba, thứ tư chỉ để bố được ăn cơm nóng. Có lần tôi hỏi: “Sao mình không ăn trước mẹ?” – mẹ chỉ cười buồn: “Mẹ mà ăn trước, bà lại nói hỗn, chê bai chồng.”

Hơn 30 năm trôi qua, cái “luật bất thành văn” đó ăn sâu vào nếp sống gia đình tôi. Mẹ quen sống như cái bóng lặng lẽ, không dám lên tiếng, không dám than phiền. Bà nội tôi – người phụ nữ cao tuổi tưởng chừng hiền hậu – thực chất là người giữ cái nếp cổ, khắt khe và cay nghiệt. Mẹ chỉ cần nói cao giọng một chút là bị quy tội “con dâu mất dạy”. Đến nỗi, nhiều lần tôi thấy mẹ lén lau nước mắt trong bếp vì những lời chua cay, xỉa xói.

Thế rồi, chuyện xảy ra cách đây không lâu đã khiến tôi không thể im lặng thêm nữa.

Hôm đó, mẹ bị đau bụng dữ dội từ sáng. Tôi giục mẹ đi khám, mẹ thì cứ lần lữa vì bận giặt đồ, nấu ăn, dọn dẹp. Đến trưa, thấy sắc mặt mẹ xanh xao, tôi đưa mẹ đến bệnh viện. Bác sĩ yêu cầu xét nghiệm gấp vì nghi ngờ viêm ruột thừa. Mẹ không được ăn gì cho đến khi làm xong các thủ tục. Mãi đến gần 6 giờ chiều mới xong việc.

Về đến nhà, mẹ đói lả, vừa ngồi nghỉ một chút là lao ngay vào bếp hâm lại nồi canh rau và cơm nguội. Tôi đã năn nỉ mẹ ăn tạm một bát trước rồi tính tiếp. Mẹ ngập ngừng, rồi lần đầu tiên sau bao năm… mẹ ăn cơm trước khi bố tôi về. Một bát cơm trắng, một bát canh rau dền.

Và đúng lúc đó… bà nội tôi từ trên gác bước xuống, mặt đanh lại như phát hiện tội tày đình.

Bà không hỏi han một lời. Bà chỉ tay vào mẹ tôi rồi quát lớn: “Cô coi chồng cô là cái gì mà dám ăn trước? Cô sống bao năm trong nhà này mà không biết lễ phép là gì à?”
Mẹ tôi run rẩy đứng dậy, định giải thích, nhưng chưa kịp nói lời nào… bà nội liền hất thẳng bát canh rau đang ăn dở vào người mẹ!

Canh nóng bắn tung tóe lên áo, lên tóc, lên mặt mẹ. Tôi chết lặng. Tôi gào lên: “Bà làm cái gì thế ạ? Mẹ con vừa đi viện về, có ăn được gì đâu!” Nhưng bà vẫn quát lại: “Đã là đàn bà thì phải biết nhịn, biết giữ phép. Cơm nước phải để chồng về ăn trước! Mất dạy!”

Tôi quay sang nhìn mẹ – người phụ nữ đã hy sinh cả thanh xuân cho gia đình này – giờ ngồi thẫn thờ, nước mắt chảy hòa vào bát cơm lạnh tanh. Tôi ôm mẹ mà lòng như vỡ ra từng mảnh. Cảm giác bất lực, đau đớn, và cả căm phẫn trào lên.

Hơn 30 năm mẹ tôi sống trong ngôi nhà này, chưa một lần ngồi ăn yên ổn nếu bố chưa về. Mẹ chưa từng có tiếng nói trong mâm cơm hay quyết định trong gia đình. Một lần duy nhất – chỉ một lần thôi – mẹ vì sức khỏe mà dám “phá lệ”, và đổi lại là một bát canh nóng hắt thẳng vào người như đổ bỏ tất cả sự hy sinh lặng thầm suốt mấy chục năm qua.

Sau hôm đó, tôi đưa mẹ ra ngoài ở tạm với tôi ít ngày để mẹ nghỉ ngơi. Nhưng trái tim mẹ vẫn đau. Không phải vì canh nóng, mà vì thứ gọi là “gia đình” đã khiến mẹ tổn thương quá nhiều.

Tôi viết bài này không để chỉ trích ai, mà để nói lên tiếng lòng của hàng triệu người phụ nữ ngoài kia – những người mẹ, người vợ luôn âm thầm chịu đựng vì chữ “nhẫn”, vì hai chữ “gia đình”. Nhưng liệu có đáng không? Có xứng đáng không khi họ hy sinh tất cả, để rồi chỉ vì một bát cơm, một lần “không đúng phép”, mà nhận lấy sự sỉ nhục, thậm chí là bạo hành tinh thần?

Tôi không trách mẹ vì đã nhẫn nhịn suốt bao năm. Nhưng tôi giận chính mình – vì đã quá trễ để đứng lên bảo vệ mẹ một cách đàng hoàng.

Tôi chỉ mong… sẽ không còn người mẹ nào phải lau nước mắt bên mâm cơm.